Dini Hitabet; Çeşitleri - İlkeleri - Örnekleri

Dini Hitabet, İsmail Lütfi Çakan

 İnsanoğlu toplumdaki yerini ve başarısını anlatım gücüyle sağlayabilir. Dâva ve idealler anlatılarak toplumlara mal edilir. Eğitim-öğretim büyük ölçüde hitabete dayanır. Yazılmış kitaplar yetmez, ayrıca öğretmenin, hocanın ve hatibin konuşmasına ihtiyaç duyulur.

İnsan nasıl konuşma ihtiyacında ise, dâvalar da güzel anlatılma, aktarılma ve savunulmaya muhtaçtır.

Ses sanatı olan musikî parçalarının usûlüne uygun icra edilmesi ne kadar önemli ve gerekli ise, söz sanatı demek olan hitabetin de usulünce kullanılması aynı derecede önemli ve gereklidir. Çok güzel bir parçayı gerektiği şekilde okuyamayan solist nasıl ayıplanırsa, haklı dâvasını güzelce ortaya koyamayan hatip de aynı acı sonla karşılaşmaktan kurtulamaz. Bu sebeple sosyal hayat açısından hitabetin vazgeçilmez bir nitelik taşıdığı ve öneminin büyüklüğü ortadadır.

Aslında bugün hitabet, özel öğretimi yapılan bir bilim dalı haline gelmiştir. Özellikle çağımızın ideolojiler ve kültürler savaşında propagandanın en güçlü silah ve en etkili yol olarak kullanılması, propagandistlerin yetiştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Propagandanın temel aracı ise, sözdür, yerinde, yeterince, etkili ve güzel konuşmadır.

Öte yandan Sözlerin en güzeli Allah ın kitabıdır. O nun kelâmının duyurucularının sözleri de o en güzelden, güzellik yönünden izler taşımalıdır.

Örnek kul, son Resul Hz. Muhammed, eblağu l-enbiyâdır. Peygamberlerin en beliğ konuşanıdır. Onun makamında söz söyleyenler güzel konuşmalıdır. Güzel sözde büyüleyici bir güç vardır.

Bu tabiî ve dinî gerçeklerden hareketle bilgi ve teknik olarak dinî hitabetin gerekleri üzerinde fazla uzun olmayan tesbitlerde bulunmak ve örnekler vermek istedik. Ülkemizdeki tebliğ ve irşad faaliyetlerinde görev üstlenmiş ve üstlenecek olan hemen herkesin ihtiyaç duyacağı hitabet bilgilerini ve konuşma örneklerini, konunun nezaketine dikkat çekmiş olmak bakımından lüzumlu gördük.

Bunun için Giriş te Hitabet, Hitabet İlmi ve Dînî Hitabet konularında bilgi sunduk. Birinci Bölüm de Dînî Hitabetin Çeşitlerini, Mâbed içi ve Mâbed Dışı Dînî Hitabet ana başlıklarıyla ayrı ayrı tetkike tâbi tuttuk. İkinci Bölüm de Hatiplik ve Vaizlik; Üçüncü Bölüm de ise tebliğ ve hitabette özellikle hâdis kaynaklarından yararlanma üzerinde bize göre önemli tesbitlere yer verdik. Dördüncü Bölüm de bazı dinî gün ve merasimlerde yapılacak konuşmalar konusunu inceledik. Yine bu bölümde din hizmetinde konuşmalar kadar çeşitli vesilelerle yapılacak duaların da büyük önem arzettiğini dikkate alarak din görevlilerinin bilmesi gerekli dua örneklerine yer verdik.

Yıllar önce Örnekleriyle Uygulamalı Dînî Hitabet adıyla üç kez yayımlamış olduğumuz eser, bu kez daha geliştirilmiş ve meslekî uygulama tarafı İmam-Hatip Liseleri ders kitaplarına terkedilerek hemen hemen bütünüyle hitabet ağırlıklı hâle getirilmiş ve örnekler genellikle tarafımızdan yapılan konuşmalardan seçilmiştir. Başkalarına ait örneklere yerinde işaret edilmiştir.

Dinî Hitabet adıyla ve gözden geçirilip geliştirilmiş bu yeni haliyle kitap, bir yandan İlahiyat Fakülteleri ve İlahiyat Meslek Yüksek Okulları için ders kitabı, bir yandan da din hizmeti verenler için hizmet el kitabı niteliğine kavuşmuş oldu. Konuya ilgi duyanlara faydalı olacağını umarım.