İlk Müslüman Türk Devletleri, M. Çağatay Uluçay

Türklerin İslâmlığı kabul etmeleri Uzak Doğu uygarlığından ayrılarak Orta Doğu uygarlığına girmeleri demekti. Böyle cihan çapında cephe ve istikamet değiştirmek Türk ulusu için çok hayırlı bir iş olmuştur. Çünkü Avrupa'ya giden Türkler orada birtakım devletler kurdular, fakat bir süre sonra benliklerini kaybettiler, eriyip gittiler. Halbuki orta yolu dediğimiz Horasan ve İran üzerinden İslâm dünyasına gelen Türkler hiçbir surette millî benliklerini kaybetmediler. Tersine çok vatansever bir millet olarak Türk ulusunu bugüne değin yaşatmasını bildiler. X. yy.da toptan İslâmlığı kabul eden Türkler, İslâm kültür çalışmalarına XI. yy.ın ikinci yarısından itibaren katıldılar. Böylece İslâm kültür ve uygarlığı Arap, Türk ve İran ulusları çalışmalarının ortak eseri olarak gelişmeye başladı. Hattâ Türkler XV.XVII. yy.lar arasında bu uygarlığın lideri oldular. Araplar'ı veİranlılar'ı geride bıraktılar. Aynı zamanda Müslümanlığı doğuda Hindistan'a, batıda da Anadolu'dan Avrupa'ya kadar yaymak şerefi de Türklere aittir. İlk kurulan Müslüman Türk devletleri Tolunlular, İhşitler, Karahanlılar, Gazneliler, Eyyûbîler, Türk Memlûkleri ve Büyük Selçuklulardır. Bunları Anadolu Selçukluları, Anadolu Beylikleri, Osmanlılar ve Memlûkler kovalayacaklardır.