MANGALA OYUNU

Türk Zeka ve Strateji Oyunu

MANGALA 4000 yıllık geçmişe sahip Türk oyunudur. Osmanlı döneminde çok popüler olan bu oyun 7’den 70’e veya dağdaki çobandan saraydaki sultana kadar geniş bir yelpazeye hitap etmiştir. Orta Asya’da Türk çobanları tarafından bulunduğu kabul edilen Mangala, gerçek bir strateji oyunudur, şans faktörü hiç yoktur. Yaklaşık 200 farklı stile sahip türleri vardır. Mankala bu oyunların genel adı olup, her ülkede farklı türü oynanır.

Afrika ve etrafındaki adalarda, Ortadoğu ve Asya’nın da bazı yörelerinde oynanır. Bu oyunlarda belli sayıda çukurlar vardır ve belirli sayıdaki taşlar bu çukurlara yerleştirilir. Oyunda amaç belli sayıdaki taşları esir almaktır. Mankala kelimesinin Arapça hareket etmek anlamındaki sözcükten türediği yaygın bir kanıdır. Bizim kültürümüzde ise Mangala adıyla tanınan bu oyunun geçmişi Sakalar, Hunlar ve Göktürklere kadar dayanmaktadır. Mangala oyunu kendi kültürümüzde ‘Kuyu Oyunu’ veya ‘Dokuz Kumalak’ adlarıyla da bilinmektedir.

Mangala oyunu özellikle çocukların birçok yeteneğini geliştirmek için bire birdir. Satranç kadar zor olmayan bu oyunun kişiye kazanımları küçümsenmeyecek kadar kıymetlidir. Mangala oyununda ustalaşmak için, analitik düşünceye sahip olmak, güçlü bir hafıza, geleceği planlama, esneklik, hızlı karar verme ve mücadele gücünün yüksek olması gerekmektedir. Teknoloji çağında bireyler birbirinden uzaklaşmakta olup, bireylerin birlikte vakit geçirebilecekleri paylaşımlar hızla azalmaktadır. Aynı problem çocuklarda ve ebeveynlerde de gözlenmektedir. Bu nedenle mangala oyunu yaş, cinsiyet gözetmeden her kesime çok cazip gelen daha kaliteli, eğlenceli vakit geçirmeniz için bir fırsattır.

Tarihi araştırmalar Mangala Oyunu'nun Sakalar, Hunlar ve Göktürkler döneminde oynandığını göstermektedir.

Dünyada "Coffee House" kültürünün temelleri 1554 yılında İstanbul'da atılmış; İstanbul'dan sonra günümüz Avrupa'sında kahve kültürünün izleri 1650 yılından itibaren,bizden 96 yıl sonra görülmeye başlanmıştır. Günümüze, bu güçlü temellerin atıldığı dönemin kahve kültürünü yansıtan sadece iki adet görsel kaynak miras kalmıştır. İki kaynak da İstanbul'da resmedilmiştir. Mangala oyunu, iki görsel kaynakta da bulunan oyunlardan birisidir.

Mangala Oyunu, tarih boyunca kumar amaçlı olarak oynanmamıştır. Ülkemize gelen yabancı seyyahlar, Türklerin bu oyunu saatlerce hiç tartışmadan zevkle oynadıklarını ve asla parayla oynamadıklarını seyahatnamelerinde anlatmışlardır. 

Dünyanın farklı ülkelerinde mangala türü oyunlar oynanmaktadır ancak Türk Mangala'sının diğer mangala oyunlarından ayıran kimi özellikler vardır. Diğer mangala türlerinde taşlar genelde "tohum" adını almakta, taşları hareket ettirme ise "tohum saçma" olarak ifade edilmektedir. Bu da o kültürlerin ziraatçı bir toplum olduklarını göstermektedir. Oysa Türk Mangala'sında taşlar "asker" olarak görülmektedir. Ayrıca günümüze "hazine" olarak aktardığımız bölüme Türkler "orda" yani "karargâh" demişlerdir; bu da oyunumuzun bir çiftçilik oyunu değil, savaş oyunu olduğunu ortaya koymaktadır.

Türk Mangala'sının bir diğer farkı ise alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani kuyusuna bırakılmasıdır. Diğer mangala oyunlarında kendi kuyusuna taş bırakma olayı yoktur. Mangala'da kendi kuyusuna bir taş bırakma kuralı, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürüdür. Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı ise Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize etmekte ve Türklerin geleneksel dünya görüşüne uygun düşmektedir. Eski Türklerin göğü baba, yeri ana olarak kabul etmesini; Türk devlet sistemindeki töles-sol ve tardus-sağ ile idare yapıdaki yabgu ve şad sistemi gibi çiftleri bu duruma örnek gösterebiliriz.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Mangala Oyununun, Anadolu kültürünün köklü bir başlığı olduğunu, oyunun genç kuşaklara tanıtılmasının, yaygınlaştırılmasının yararlı olacağını, kültürel ve turistik alanlarda Türkiye'nin tanıtımına katkı sağlayacağını bildirmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Mangala Oyunu'nun okullarımızda oynatılması uygun bulunmuştur.

Mangala Oyunu'nun çağdaşı olduğu diğer oyunlardan farkı , dağdaki çobandan, 70 yaşında ki bilgine, İstanbul'da sarayda ki Hanım Sultandan, 5 yaşında ki çocuğa kadar her yaştan ve kültürden insanın oynayabilmesidir.

Araştırmacı Philip Townshend'e göre bir toplumda, insanlarda en çok beğenilen ve örnek alınan niteliklerden şu yedisi Mangala oyunuyla ilgilidir:

1-Kurnazlık 

2-Uyanıklık 

3-Önceden görme 

4-Esneklik 

5-Direnme 

6-Sağgörü 

7-Bellek

ebat: kapalı hali 24x14 cm

          açık hali: 48x14 cm